චාලක රසායනය යනු රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවල වේගය (rate), එම වේගයට බලපාන සාධක සහ ප්‍රතික්‍රියා සිදුවන යාන්ත්‍රණය (mechanism) අධ්‍යයනය කරන රසායන විද්‍යාවේ ශාඛාවයි. රසායනික සමතුලිතතාවය ප්‍රතික්‍රියාවක අවසාන තත්වය ගැන කතා කරන අතරතුර, චාලක රසායනය අවධානය යොමු කරන්නේ එම අවසාන තත්වය කරා ළඟා වීමට ගතවන කාලය සහ ඒ සඳහා ප්‍රතික්‍රියාව ගමන් කරන මාර්ගය ගැනය.
මෙහිදී අධ්‍යයනය කරන ප්‍රධාන සාධක වන්නේ:
- ප්‍රතික්‍රියාකාරකවල සාන්ද්‍රණය (Concentration of Reactants): සාන්ද්‍රණය වැඩි වන විට ප්‍රතික්‍රියා වේගය සාමාන්‍යයෙන් වැඩිවේ.
- උෂ්ණත්වය (Temperature): උෂ්ණත්වය වැඩි වන විට අණුවල චාලක ශක්තිය වැඩි වී, ඵලදායී ගැටීම් (effective collisions) වැඩි වන නිසා ප්‍රතික්‍රියා වේගය වැඩිවේ.
- පීඩනය (Pressure): වායුමය ප්‍රතික්‍රියාවලදී පීඩනය වැඩි කිරීමෙන් ප්‍රතික්‍රියා වේගය වැඩි විය හැක.
- උත්ප්‍රේරක (Catalysts): උත්ප්‍රේරක මගින් ප්‍රතික්‍රියා වේගය වෙනස් කරයි (සාමාන්‍යයෙන් වැඩි කරයි), නමුත් ඒවා ප්‍රතික්‍රියාවේදී වැය නොවේ.
- ප්‍රතික්‍රියාකාරකවල ස්වභාවය (Nature of Reactants): ප්‍රතික්‍රියා කරන ද්‍රව්‍යවල රසායනික ගුණාංග අනුවද වේගය වෙනස් වේ.
No comments: