S, P, සහ D ගොනු වලට අයත් මූලද්‍රව්‍යන්ගේ රසායනය
ආවර්තිතා වගුව, මූලද්‍රව්‍ය ඒවායේ ඉලෙක්ට්‍රෝන වින්‍යාසය සහ රසායනික ගුණාංග අනුව S, P, D, සහ F ගොනු (blocks) ලෙස වර්ග කරයි. මෙම ගොනු තුන, එනම් S, P, සහ D ගොනු මූලද්‍රව්‍ය, රසායන විද්‍යාවේදී ඉතා වැදගත් වන අතර, ඒවායේ ගුණාංගවලට හේතුවන්නේ ඒවායේ අවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝන පුරවන උප කවචයයි.
S ගොනුව (S-block)
S-ගොනුවට අයත් වන්නේ ආවර්තිතා වගුවේ 1 කාණ්ඩයේ (ක්ෂාර ලෝහ - Alkali Metals) සහ 2 කාණ්ඩයේ (ක්ෂාරීය පාංශු ලෝහ - Alkaline Earth Metals) මූලද්‍රව්‍ය වේ. මේවායේ බාහිරතම වැලන්ස් ඉලෙක්ට්‍රෝන S උප කවචයේ පිහිටා ඇත. මෙම මූලද්‍රව්‍ය ඉතා ප්‍රතික්‍රියාශීලී වන අතර, පහසුවෙන් ඉලෙක්ට්‍රෝන (1 කාණ්ඩය +1 අයනයක් ලෙසත්, 2 කාණ්ඩය +2 අයනයක් ලෙසත්) ලබා දී ධන ආරෝපිත අයන සාදයි. ඒවා ලෝහමය ගුණ පෙන්වන අතර, අඩු අයනීකරණ ශක්තීන් සහ අඩු විද්‍යුත් ඍණතා පෙන්වයි.
P ගොනුව (P-block)
P-ගොනුවට අයත් වන්නේ ආවර්තිතා වගුවේ 13 සිට 18 දක්වා කාණ්ඩවල (බෝරෝන් කාණ්ඩය, කාබන් කාණ්ඩය, නයිට්‍රජන් කාණ්ඩය, ඔක්සිජන් කාණ්ඩය, හැලජන සහ උච්ච වායු) මූලද්‍රව්‍ය වේ. මේවායේ බාහිරතම වැලන්ස් ඉලෙක්ට්‍රෝන P උප කවචයට පුරවනු ලැබේ. P-ගොනුවට ලෝහ, අලෝහ සහ අර්ධ ලෝහ (metalloids) යන සියලු වර්ගවල මූලද්‍රව්‍ය ඇතුළත් වන නිසා, ඒවායේ රසායනික ගුණාංග පුළුල් පරාසයක විහිදේ. 17 කාණ්ඩයේ හැලජන වැනි මූලද්‍රව්‍ය ඉලෙක්ට්‍රෝන ලබා ගැනීමට දැඩි ප්‍රවණතාවක් දක්වන අතර, 18 කාණ්ඩයේ උච්ච වායු රසායනිකව අක්‍රීය වේ. මෙම මූලද්‍රව්‍ය අයන බන්ධන මෙන්ම සහසංයුජ බන්ධනද සෑදීමට හැකියාව දක්වයි.
D ගොනුව (D-block)
D-ගොනුවට අයත් වන්නේ ආවර්තිතා වගුවේ 3 සිට 12 දක්වා කාණ්ඩවල පිහිටි සංක්‍රාන්ති මූලද්‍රව්‍ය (Transition Elements) වේ. මේවායේ අවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝන d උප කවචයට පුරවනු ලැබේ. සංක්‍රාන්ති මූලද්‍රව්‍යවල සුවිශේෂී ගුණාංග රාශියක් ඇත:
- විචල්‍ය සංයුජතා (Variable Valency/Oxidation States): ඒවා විවිධ ධන ආරෝපිත තත්ත්වයන් පෙන්වයි (උදා: යකඩ Fe2+සහFe3+).
- වර්ණවත් සංයෝග සාදයි: ඒවායේ බොහෝ සංයෝග ජලීය ද්‍රාවණවලදී වර්ණවත් වේ (උදා: තඹ සල්ෆේට් නිල් පැහැතිය).
- උත්ප්‍රේරක ගුණ (Catalytic Properties): කාර්මික ප්‍රතික්‍රියාවලදී උත්ප්‍රේරක ලෙස ක්‍රියා කිරීමට හැකියාව ඇත.
- සංකීර්ණ සංයෝග (Complex Compounds) සාදයි: ලෝහ අයන, ලිගන්ඩ් (ligands) සමඟ සම්බන්ධ වී සංකීර්ණ ව්‍යුහයන් සාදයි.
No comments: